భారతీయ చరిత్రలో కొన్ని సంఘటనలు శాశ్వతంగా నిలిచిపోతాయి. అవి కేవలం ఒక వ్యక్తి జీవిత ఘట్టాలే కాదు, దేశానికి గర్వకారణమవుతాయి. అలాంటి ఘట్టాల్లో ఒకటి 1893 సెప్టెంబర్ 11న అమెరికాలోని చికాగో నగరంలో జరిగిన విశ్వమత ప్రతినిధి సభలో స్వామి వివేకానంద ప్రసంగం. “అమెరికా సోదర సోదరీమణులారా” అంటూ ఆయన ప్రారంభించిన ఆ ప్రసంగం కేవలం సభలో పాల్గొన్న వారినే కాకుండా ప్రపంచాన్నంతటినీ ఆకట్టుకుంది. మానవాళి ముందర భారతీయ సంస్కృతికి ఉన్న విశిష్టతను ఆయన పరిచయం చేశారు. ఆ ప్రసంగం తరువాత భారతదేశాన్ని కొత్త కళ్లతో చూడడం మొదలైంది.
చికాగో ప్రసంగం నేపథ్యం
ఆ కాలంలో భారతదేశం బ్రిటీష్ పాలన కింద బాధలు పడుతోంది. ఒకవైపు పేదరికం, మరోవైపు సామాజిక సమస్యలు, కుల వివక్ష. ఈ పరిస్థితుల్లో భారతీయ సంస్కృతి వెనుకబడిందని, ఆధ్యాత్మికత క్షీణించిందని పాశ్చాత్య దేశాలు భావించేవి. అటువంటి సమయాన స్వామి వివేకానందుడు భారతీయ ఆత్మవిశ్వాసాన్ని ప్రపంచానికి చాటి చెప్పడానికి అమెరికా వెళ్లారు. ఆ ప్రయాణం సులభం కాదు. ఆర్థిక ఇబ్బందులు ఎదురైనా, సంకల్పంతో చికాగో చేరి, అక్కడి విశ్వమత సభలో పాల్గొన్నారు.
ప్రసంగం విషయాలు
ఆ ప్రసంగంలో ఆయన మానవాళికి అత్యంత అవసరమైన విషయాలను చెప్పారు. మతసామరస్యము, సహనం, సర్వమత సమభావం అనే భారతీయ విలువలను ఆయన వివరించారు. హిందూ మతం కేవలం ఒక మతం మాత్రమే కాకుండా, అన్ని మతాలనూ గౌరవించే విశ్వదృక్పథాన్ని కలిగి ఉందని ఆయన చాటి చెప్పారు. “మత భేదాలు ద్వేషానికి కాదు, అవి మానవాళి శ్రేయస్సుకు దారితీసే మార్గాలు” అని చెప్పిన ఆయన మాటలు సభలో మార్మోగాయి. ఈ ఆలోచనలు ప్రపంచానికి కొత్త దిశ చూపించాయి.
ప్రపంచ స్పందన
వివేకానంద ప్రసంగం విన్న వెంటనే సభలో గర్జనలతో చప్పట్లు వినిపించాయి. పత్రికలు, పత్రికాధిపతులు ఆయనపై ప్రశంసల వర్షం కురిపించారు. అమెరికా ప్రజలు మాత్రమే కాదు, యూరప్ దేశాలు కూడా ఆయనను గౌరవించాయి. ఒక సన్యాసి, ఓ యువకుడు భారతదేశం నుండి వచ్చి ప్రపంచానికి సమన్వయ సందేశం ఇవ్వడం ఆ కాలంలో గొప్ప సంచలనం. ఈ సంఘటన తర్వాత పాశ్చాత్య ప్రపంచం భారతీయ సంస్కృతిని మరింత గౌరవించింది.
బాల్యం – నరేంద్రనాథ్ దత్త
వివేకానందుని అసలు పేరు నరేంద్రనాథ్ దత్త. ఆయన 1863 జనవరి 12న కలకత్తాలో జన్మించారు. ఆయన తండ్రి విశ్వనాథ్ దత్త న్యాయవాది. తల్లి భువనేశ్వరి దేవి భక్తిశ్రద్ధ కలిగిన స్త్రీ. చిన్ననాటి నుంచే నరేంద్రనాథ్‌లో చురుకుదనం, ధైర్యం, జ్ఞానపిపాస ఉండేది. సంగీతం, క్రీడలు, వేదాంతం – ఏ విషయంలోనైనా ఆయన ప్రతిభ చూపేవారు. ఆయనలోని ఆధ్యాత్మిక తపన చిన్న వయసులోనే కనబడింది.
శ్రీరామకృష్ణ పరమహంస ప్రభావం
నరేంద్రనాథ్ జీవితాన్ని మలిచిన మహత్తర సంఘటన ఆయన శ్రీరామకృష్ణ పరమహంసను కలవడం. దక్షిణేశ్వర్ కాళీమందిరంలో పరమహంస వద్ద ఆయన ఆధ్యాత్మిక మార్గదర్శనం పొందారు. “నరే! నువ్వు ఒక గొప్ప లక్ష్యానికి పుట్టావు. మానవాళి కోసం సేవ చేయాలి” అని గురువు చెప్పిన మాటలు ఆయన మనసులో నాటుకుపోయాయి. గురువు మరణం తర్వాత ఆయన శిష్యులందరినీ సమీకరించి, సేవా మార్గంలో నడిపించాడు.
సంచార సన్యాస జీవితం
గురువు బోధనలతో ప్రేరణ పొందిన వివేకానంద దేశమంతా తిరిగారు. హిమాలయాల నుండి కేరళ వరకు, కాశీ నుండి కన్యాకుమారి వరకు ఆయన పాదయాత్ర చేశారు. ఈ పర్యటనల్లో ఆయన భారతీయుల పేదరికం, అజ్ఞానం, దౌర్భాగ్యం అన్నిటిని దగ్గరగా చూశారు. ఈ అనుభవాలు ఆయనను బాగా కలచివేశాయి. ఆయనకు స్పష్టమైంది – సమాజానికి విద్య, ఆత్మవిశ్వాసం, సేవా భావం లేకపోతే నిజమైన పురోగతి జరగదు.
రామకృష్ణ మఠ స్థాపన
1897లో ఆయన రామకృష్ణ మఠంను స్థాపించారు. దీని ప్రధాన ఉద్దేశ్యం – ఆధ్యాత్మికతను సమాజ సేవతో కలపడం. పేదలకు విద్య అందించడం, సహాయం చేయడం, కష్టకాలంలో సేవ చేయడం, యవతను స్ఫూర్తితో నింపడం ఈ మఠం పనిగా మార్చారు. ఈ విధానం అప్పటివరకు ఎవ్వరూ ఆలోచించని విధంగా ఉంది.
యువతకు పిలుపు
వివేకానందుడు ఎల్లప్పుడూ యువతను ప్రోత్సహించేవాడు. “ఉత్తిష్టత, జాగ్రత – లేవండి, మేల్కొనండి” అని ఆయన ఇచ్చిన పిలుపు తరతరాలుగా యువతను ఉత్సాహపరుస్తూనే ఉంది. “బలమే మానవుని అసలు శక్తి. బలహీనతే పాపం” అని ఆయన బోధించారు. చదువు కేవలం ఉద్యోగం కోసం కాకుండా, వ్యక్తిత్వ నిర్మాణం కోసం ఉండాలని చెప్పారు.
దేశభక్తి, స్వాతంత్ర్యోద్యమంపై ప్రభావం
వివేకానందుని ఆలోచనలతో ప్రేరణ పొంది అనేక స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు ముందుకు వచ్చారు. మహాత్మా గాంధీ, సుభాష్ చంద్రబోస్, అరవిందఘోష్ వంటి మహానుభావులు ఆయన బోధనల ద్వారా స్ఫూర్తి పొందారు. “స్వదేశం కోసం త్యాగం చేయాలి” అనే ఆయన మాటలు ఆ కాలంలోని యువతలో జ్వాలలుగా రగిలాయి.
పాశ్చాత్య దేశాల్లో కీర్తి
చికాగో ప్రసంగం తర్వాత అమెరికా, యూరప్ దేశాలలో ఆయన అనేక ఉపన్యాసాలు ఇచ్చారు. అక్కడి ప్రజలకు హిందూ తత్వశాస్త్రాన్ని, వేదాంతాన్ని పరిచయం చేశారు. అనేక మంది ఆయన శిష్యులయ్యారు. ఆయన సత్యనిష్ఠ, ఆత్మవిశ్వాసం పాశ్చాత్యులకు కొత్త అనుభవం.
తాత్విక ఆలోచనలు
వివేకానందుని తాత్వికతలో ప్రధానంగా మూడు అంశాలు కనిపిస్తాయి – మానవత్వం, మతసామరస్యము, కర్మయోగం. ఆయనకు ఆధ్యాత్మికత అనేది కేవలం భక్తి కాదు, అది సమాజ సేవలో కనిపించాలి అని నమ్మారు. “దరిద్రుని సేవలోనే దేవుని సేవ ఉంది” అని ఆయన చెప్పిన మాటలు నేటికీ మార్గదర్శకం.
చివరి సంవత్సరాలు
సేవా కార్యక్రమాల్లో, ఉపన్యాసాల్లో నిరంతరం కష్టపడి ఆయన ఆరోగ్యం దెబ్బతింది. 1902లో కేవలం 39 ఏళ్ల వయసులోనే ఆయన పరమపదించారు. కానీ ఆయన జీవితం, ఆలోచనలు మాత్రం మరణించలేదు.
నేటి కాలంలో ఆయన స్ఫూర్తి
నేటి సమాజానికి వివేకానంద ఆలోచనలు మరింత అవసరం. యువతలో నిరుత్సాహం పెరుగుతున్న ఈ కాలంలో ఆయన చెప్పిన ఆత్మవిశ్వాస బోధనలు శక్తినిస్తాయి. మత వివాదాలు, సామాజిక సమస్యలతో కూడిన ప్రపంచానికి ఆయన చూపిన సమన్వయ మార్గం మార్గదర్శకం. ఆయన జీవితం మనకు చెబుతోంది – ఆధ్యాత్మికత అనేది పుస్తకాలలో కాదు, మన కర్మల్లో కనిపించాలి.
ముగింపు
సెప్టెంబర్ 11, 1893న చికాగోలో జరిగిన ఆ ప్రసంగం నాటి నుంచే భారతదేశం ప్రపంచ వేదికపై కొత్త రూపంలో నిలిచింది. వివేకానంద జీవితం ఒక యాత్ర కాదు, అది ఒక ఉద్యమం. ఆయన చూపిన మార్గం యువతను మేల్కొలిపి, దేశాన్ని ముందుకు నడిపింది. ఆయన మాటలు శాశ్వత స్ఫూర్తిగా మారాయి. నేడు కూడా మనం ఆయనను గుర్తు చేసుకోవడం కేవలం గౌరవం కాదు, అది ఒక ఆత్మనిర్మాణ పథం.
